๔

การออกจากบ้านไปอยู่สวนสี่ฤดู

             ถึงแม้ว่าจะไม่มีการไปมาหาสู่กันระหว่างครอบครัวของพ่อชูและแม่คำ ป้าซ้วยนานๆ ทีก็จะให้แม่เดินไปหาป้าและอาซึ่งเป็นพี่และน้องคนละแม่ของพ่อ อาแท้ๆ ของแม่เวลานั้นไม่ได้อยู่ที่บ้านนั้น  เมื่อแม่ไปถึงและไหว้แล้วจะนั่งอยู่พักหนึ่งแล้วก็จะลากลับ แม่จำได้ว่าไม่ชอบไปเพราะน่าเบื่อ แต่ป้าซ้วยก็บังคับให้ไปเสมอ เมื่อแม่อายุได้ ๗-๘ ขวบ ป้ารอดซึ่งเป็นญาติๆของครอบครัวของพ่อชูแนะนำให้พาไปฝากให้คุณจันทร์ แสงชูโต ซึ่งเป็นญาติและพระพี่เลี้ยงของสมเด็จเจ้าฟ้าวไลอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร (ทูลหม่อมหญิงฯ) เพื่อนำขึ้นถวายตัวเป็นข้าหลวง ทูลหม่อมหญิงฯ ทรงเป็นพระราชธิดาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) และสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาฯ และทรงเป็นพระเชษฐภคินี (พี่สาว) แท้ๆ ของสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมขุนสงขลานครินทร์ (พระยศตอนนั้น) ทูลหม่อมพ่อของข้าพเจ้า เมื่อแม่คำยินยอมแม่ก็ถูกนำไปถวายตัวที่สวนสี่ฤดูในสวนดุสิต  ทูลหม่อมหญิงฯ ประทับพระตำหนักเดียวกับสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง แต่มีทางเข้าคนละทาง สมเด็จพระพันปีฯ ทรงมีแต่พระราชโอรสเหลืออยู่ เพราะพระราชธิดาสิ้นพระชนม์เมื่อยังทรงพระเยาว์ จึงทรงขอทูลหม่อมหญิงฯ พระราชธิดาสองสมเด็จพระพันวัสสาฯ ไปทางเลี้ยงเป็นพระราชธิดา ด้วยเหตุที่แม่ไม่ได้เป็นลูกขุนนาง แม่เป็นเพียงข้าหลวงชั้นสอง แม่บอกว่าคงมีข้าหลวงเด็กอื่นๆ แต่จำไม่ได้ว่าเคยเล่นด้วย อยู่ที่นั่นไม่มีอะไรทำมาก เมื่อทูลหม่อมหญิงฯ ตื่นบรรทมแล้วตอนบ่ายๆ จะเสด็จสรงน้ำข้างล่าง ในสมัยนั้นห้องน้ำในบ้านยังเกือบไม่มี  เมื่อสรงน้ำเสร็จแล้วจะเป็นเวลาที่ต้องขึ้นเฝ้า นานๆทีจะเดินตามเสด็จไปเฝ้าสมเด็จพระพันวัสสาฯ ที่สวนหงส์ ผู้ที่ดูแลข้าหลวงเด็กๆ อย่างห่างๆ เป็นข้าหลวงผู้ใหญ่คนหนึ่ง วันหนึ่งผู้ดูแลคนนี้จะหัดให้แม่ว่ายน้ำ เขาดึงแม่ไปกลางคลอง และปล่อยตัวให้ว่ายกลับมา แม่ร้องเสียงดังจนถูกดุใหญ่ เพราะทูลหม่อมหญิงฯ ยังไม่ตื่นบรรทม

หนีกลับบ้านครั้งแรก

             เวลาผ่านไป แต่แม่รู้สึกคิดถึงบ้านและอยู่อย่างไม่มีความสุข  หลังจากที่มาอยู่ที่สวนสี่ฤดูแล้วเดือนกว่าๆ แม่เก็บเงินตามทางได้ ๑ เฟื้อง พอดีเวลานั้นทูลหม่อมหญิงฯ ตามเสด็จสมเด็จพระพันปีฯ ไปที่ไหนแห่งหนึ่ง แม่ก็ยิ่งไม่มีอะไรทำยิ่งขึ้น แม่เลยฉวยโอกาสหนีด้วยเงินที่เก็บได้ แม่ไปขึ้นรถรางแล้วไปลงเรือจ้างกลับไปบ้าน ทางบ้านเมื่อเห็นแม่กลับมาเองก็ไม่ได้แสดงความดีใจอะไรเป็นพิเศษ ในครอบครัวการแสดงความรู้สึกออกมาอย่างมากมายไม่มีกัน แต่ก็ไม่ได้ถูกส่งตัวกลับไป แม่อยู่ที่บ้านได้หลายวันจึงถูกตามตัวกลับไปสวนสี่ฤดู

ไปโรงเรียน

             ต่อมาแม่ได้ถูกส่งไปเป็นนักเรียนประจำที่โรงเรียนของหม่อมเจ้าหญิงมัณฑารพกมลาสน์ ซึ่งอยู่ในวังของเสด็จพ่อของท่าน กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร วังนี้อยู่ใกล้ๆ โรงพักสำราญราษฎร์ สี่กั๊กพระยาศรี หม่อมเจ้าองค์นี้ต่อมาทรงเป็นนายกคนแรกของสมาคมนางพยาบาล แม่ชอบอยู่ที่นั่นมาก เวลานั้นเป็นเวลาที่โรงเรียนหยุด แต่ก็มีเด็กอายุเท่าๆแม่ ๔-๕ คนมาพักอยู่รอให้โรงเรียนเปิด แต่ในที่สุดท่านหญิงมัณฑารพฯ ก็ทรงเลิกกิจการโรงเรียน และแม่ก็ไม่ได้เรียนที่นั่นเลย ไปอยู่ประมาณเดือนหนึ่งก็ต้องกลับสวนสี่ฤดู

โรงเรียนใหม่

             ต่อมาแม่ได้ถูกส่งไปอยู่พระตำหนัก ซึ่งเป็นชื่อของที่ประทับของสมเด็จพระพันวัสสาฯ เวลาเสด็จมาประทับในวังหลวง แม่อยู่ในความดูแลของคุณเริญ ข้าหลวงผู้ใหญ่ผู้ดูแลพระตำหนัก ทุกวันแม่ต้องเดินไปโรงเรียนแห่งหนึ่งที่อยู่ใกล้ๆวังหลวง ซึ่งแม่จำชื่อไม่ได้ แต่ ๒-๓ เดือนภายหลัง โรงเรียนนี้ก็ปิดไป นับว่าเป็นโรงเรียนที่ ๓ ที่ปิดไประยะที่แม่ไปอยู่