|
|
พืชถิ่นเดียวและพืชหากยาก
มีเกณฑ์กำหนดสถานภาพที่แตกต่างกัน
พืชถิ่นเดียวหรือพืชเฉพาะถิ่น (endemic plants) คือ
พืชชนิดที่พบขึ้นและแพร่พันธุ์ตามธรรมชาติในบริเวณเขตภูมิศาสตร์เขตใดเขตหนึ่งของโลก
และเป็นพืชที่มีเขตกระจายพันธุ์ทางภูมิศาสตร์ค่อข้างจำกัด ไม่กว้างขวางนัก
มักจะพบพืชถิ่นเดียวบนพื้นที่ที่มีลักษณะจำกัดทางระบบนิเวศ เช่น บนเกาะ ยอดเขา
หน้าผาของภูเขาหินปูน แอ่งพรุ ฯลฯ
ถิ่นที่อยู่ดังกล่าวมีสภาพจำกัดของสิ่งแวดล้อมหรือมีสภาพดินฟ้าอากาศเฉพาะที่ (microclimate)
พืชถิ่นเดียวของไทยหลายชนิดพบขึ้นเฉพาะบนภูเขาหินปูนหรือดินที่สลายมาจากหินปูน เช่น
ก่วมเชียงดาว (Acer chiangkaoense
) กันภัยมหิดล ( Afgekia
mahidolae ) กาญจณิการ์ (
Santisukia pagetii )
เป็นต้น
ในปัจจุบันยังไม่มีการสำรวจและวิเคราะห์จำนวนชนิดพืชถิ่นเดียวของประเทศไทยอย่างครบถ้วน
เนื่องจากยังขาดหนังสือพรรณพฤกษชาติของประเทศไทย (Flora of
Thailand) ฉบับที่สมบูรณ์
หนังสือพรรณพฤกษชาติของประเทศไทย เท่าที่ได้ตีพิมพ์ออกมาถึงปัจจุบันเป็นร้อยละ ๓๐
ของจำนวนพรรณพืชที่มีท่อลำเลียงน้ำและอาหาร (vascular plants)
ทั้งหมดประมาณ ๑๑,๐๐๐ ชนิด
จากการสำรวจและวิเคราะห์พืชถิ่นเดียวของประเทศไทยเบื้องต้น พบว่ามีประมาณร้อยละ ๕ -
๗ ของพืชที่มีท่อลำเลียงน้ำและอาหารทั้งหมด
ซึ่งนับว่าน้อยเมื่อเปรียบเทียบกับพืชถิ่นเดียวของประเทศเพื่อนบ้าน
ประเทศไทยมีความหลากหลายของชนิดพรรณพืช (plant diversity)
อยู่ในลำดับสูง เนื่องจากประเทศตั้งอยู่ตรงบริเวณรอยต่อของเขตพฤกษภูมิศาสตร์
(floristic regions) ถึง ๓
ภูมิภาคด้วยกัน ได้แก่ ภูมิภาคอินเดีย-พม่า (Indo-Burmese)
ภูมิภาคอินโดจีน (Indo-Chinese)
และภูมิภาคมาเลเซีย (Malesian)
แต่จำนวนชนิดพืชถิ่นเดียวของประเทศค่อนข้างต่ำ
เนื่องจากพรรณพืชส่วนใหญ่กระจายพันธุ์มากจากประเทศต่างๆ ของทั้งสามภูมิภาค
พืชหายาก (rare
plants) คือ
พืชชนิดที่มีประชากรขนาดเล็กซึ่งยังไม่อยู่ในสถานภาพใกล้จะสูญพันธุ์ (endangered)
แต่มีความเสี่ยงที่จะเป็นพืชที่ใกล้จะสูญพันธุ์ได้
พืชหายากเป็นพืชที่เราทราบจำนวนประชากรที่มีอยู่ตามแหล่งต่างๆ
และส่วนใหญ่มีจำนวนน้อยเมื่อเทียบกับพืชชนิดอื่นๆ พืชถิ่นเดียว
ที่ปรากฏในหนังสือพรรณพฤกษชาติ ส่วนใหญ่จะเป็นพืชหายาก
ยกเว้นพืชถิ่นเดียวเพียงไม่กี่ชนิดที่มีจำนวนประชากรขึ้นแพร่พันธุ์ตามธรรมชาติอยู่มากมาย
เช่น ถั่วแปบช้าง ( Afgekia sericea )
กาญจณิการ์ (
Santisukia pagetii ) และ อรพิม (Bauhinia
winitii ) เป็นพืชถิ่นเดียวของประเทศไทย
แต่ไม่อยู่ในสถานภาพพืชหายาก เนื่องจากในถิ่นกำเนิดตามธรรมชาติอันจำกัดนั้น
มีจำนวนต้นหนาแน่นทั่วพื้นที่
พืชถิ่นเดียวบางชนิดเคยอยู่ในสถานภาพพืชหายากมาก่อน
แต่ต่อมามีผู้นำไปขยายพันธุ์ปลูกเป็นการค้าทั่วไป จึงหมดสภาพพืชหายาก
พืชที่สำรวจพบว่าหายากปัจจุบัน
อาจมีแนวโน้มที่จะกระจายพันธุ์อย่างกว้างขวางขึ้นได้ในอนาคต
หรือพืชที่มีเขตกระจายพันธุ์กว้างขวางในปัจจุบัน
อาจจะเป็นพืชหายากต่อไปในกาลข้างหน้า พืชชนิดหนึ่งอาจเป็นพืชหายากในท้องถิ่นหนึ่ง
แต่อีกท้องถิ่นหนึ่งกลับมีการกระจายพันธุ์อย่างกว้างขวางก็เป็นได
.......................................................................................................................................................................................................................
ที่มาของข้อมูล : หนังสือเรื่อง
"พืชถิ่นเดียวและพืชหายากของประเทศไทย" สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ
สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี สำนักนายกรัฐมนตรี, ๒๕๔๓ และ หนังสือ
"พืชถิ่นเดียวและพืชหายากของประเทศไทย" ของกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช ,
๒๕๔๗
|
